 |
| Επαμεινώνδας |
 |
| Κλεόμβροτος |
Πριν από τη μάχη, ο Επαμεινώνδας διακήρυξε ότι όποιος δεν ήθελε να πολεμήσει μπορούσε να αποχωρήσει εκείνη τη στιγμή από το πεδίο. Οι Θεσπιείς προσπάθησαν να αποχωρήσουν από τις θέσεις τους (παρατεταγμένοι πίσω και δεξιά) αλλά οι Σπαρτιάτες νόμισαν ότι προσπαθούν να ελιχθούν και γι' αυτό τους επιτέθηκαν με τους ιππείς της αριστερής πλευράς υποστηριζόμενοι από μερικούς ψηλούς.
Αρχικά, ο βασιλιάς Κλεόμβροτος διέταξε τη δεξιά πλευρά του στρατού του να διενεργήσουν ελιγμό προς τα δεξιά τους με σκοπό την υπερκέραση του αριστερού Θηβαϊκού κέρατος. Ο Επαμεινώνδας όμως επιτέθηκε πρώτος με τους ιππείς του και νίκησε το Σπαρτιατικό ιππικό που υποχώρησε μέσω των Λακεδαιμονίων οπλιτών προκαλώντας έτσι σύγχυση στις γραμμές τους.
Προτού οι Σπαρτιάτες συνέλθουν από το πρώτο χτύπημα, το Θηβαϊκό ιππικό αποσύρθηκε δεξιά και αριστερά ελευθερώνοντας το μέτωπο για την επερχόμενη Θηβαϊκή φάλαγγα (με βάθος 50 ανδρών) που επέπεσε εναντίον της Σπαρτιατικής (που είχε βάθος 12 ανδρών).
Οι Σπαρτιάτες προσπάθησαν να ολοκληρώσουν τον ελιγμό τους αλλά τότε ο στρατηγός Πελοπίδας με το Θηβαϊκό Ιερό Λόχο, κινήθηκε αριστερά και εμπρός προς κάλυψη του αριστερού Θηβαϊκού πλευρού.
Η Θηβαϊκή φάλαγγα κατεύθυνε την επίθεση προς το κέντρο και τα δεξιά εκεί όπου βρισκόταν το επίλεκτο Σπαρτιατικό τμήμα. Μια φονική συμπλοκή ξεκίνησε στο σημείο αυτό. Ο βασιλιάς Κλεόμβροτος πληγώθηκε θανάσιμα και πολλοί Σπαρτιάτες πολέμαρχοι σκοτώθηκαν πλησίον του για να μη περιέλθει το σώμα του στους εχθρούς. Για μικρό χρονικό διάστημα, η Σπαρτιατική παράταξη άντεξε αλλά όταν ο Ιερός Λόχος πλαγιοκόπησε το δεξί πλευρό των Σπαρτιατών τότε οι Μόρες άρχισαν να υποχωρούν.
Όταν οι Πελοποννήσιοι και οι υπόλοιποι σύμμαχοι των Σπαρτιατών είδαν τη δεξιά πλευρά να υποχωρεί τότε όλη η υπόλοιπη παράταξη διαλύθηκε και άρχισε να υποχωρεί προς το στρατόπεδό τους. Οι Σπαρτιάτες ανασυντάχτηκαν με πειθαρχία πίσω από την τάφρο του στρατοπέδου τους. Οι αρχηγοί τους -ο Κλεόμβροτος είχε ήδη πεθάνει- έκριναν πως δεν είχε νόημα να αντεπιτεθούν και ζήτησαν εκεχειρία με ένα κήρυκα. Έτσι, οι Θηβαίοι σύμφωνα με τα ελληνικά έθιμα έστησαν τρόπαιο και απέδωσαν τους νεκρούς στους αντιπάλους τους.
