Ο καθηγητής Τρύφωνας Πολυξερίδης, σε μια συνέντευξη που είχε την ευγένεια να παραχωρήσει κατ' αποκλειστικότητα στην Άρτεμη μίλησε για το εμπόριο στην εποχή του Βυζαντίου!
Προσέξτε, γιατί ακούγοντάς τον, κινδυνεύετε να ξεχαστείτε σε κάποιο πολύβουο εμπορείο της βυζαντινής Κωνσταντινούπολης.
Ασχολούνταν οι Βυζαντινοί με το εμπόριο, κύριε καθηγητά;
Το εμπόριο ήταν βασική πηγή συγκέντρωσης πλούτου, καθώς το βυζαντινό κράτος υπήρξε για πολλά χρόνια το επίκεντρο του διεθνούς εμπορίου. Το μυστικό της επιτυχίας του ήταν...τριπλό: η σημαντική γεωγραφική του θέση στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων, ο καλά οργανωμένος κρατικός μηχανισμός και το υγιές νομισματικό του σύστημα.
Το εμπόριο ήταν βασική πηγή συγκέντρωσης πλούτου, καθώς το βυζαντινό κράτος υπήρξε για πολλά χρόνια το επίκεντρο του διεθνούς εμπορίου. Το μυστικό της επιτυχίας του ήταν...τριπλό: η σημαντική γεωγραφική του θέση στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων, ο καλά οργανωμένος κρατικός μηχανισμός και το υγιές νομισματικό του σύστημα.
Ποια είδη διακινούνταν;
Ο πάπυρος και τα γυάλινα σκεύη από την Αίγυπτο, τα μπαχαρικά από την Ινδία, η πορφύρα, τα αρώματα, τα μεταξωτά υφάσματα, εξαιρετικής ποιότητας κρασιά και διάφορα είδη μικροτεχνίας και εκκλησιαστικά αντικείμενα ήταν τα είδη, που είχαν μεγάλη ζήτηση στη Δύση, αλλά και στις εγχώριες αγορές, την εποχή του Βυζαντίου.
Ο πάπυρος και τα γυάλινα σκεύη από την Αίγυπτο, τα μπαχαρικά από την Ινδία, η πορφύρα, τα αρώματα, τα μεταξωτά υφάσματα, εξαιρετικής ποιότητας κρασιά και διάφορα είδη μικροτεχνίας και εκκλησιαστικά αντικείμενα ήταν τα είδη, που είχαν μεγάλη ζήτηση στη Δύση, αλλά και στις εγχώριες αγορές, την εποχή του Βυζαντίου.
Θα μας πείτε, κ. Πολυξερίδη, πως έγινε γνωστή στο Βυζάντιο η τέχνη της καλλιέργειας του μεταξιού;
Μη μου πείτε ότι δεν έχετε ακούσει την περίφημη αυτή ιστορία! Δυο πανέξυπνοι καλόγεροι-κατάσκοποι έκλεψαν από τους Κινέζους το μυστικό του μεταξιού, με εντολή του αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Παράλληλα με τη διάδοση του Χριστιανισμού στους λαούς της μακρινής Ανατολής, ο αυτοκράτορας τους είχε αναθέσει να μάθουν τα πάντα για το μετάξι, με μεγάλη προσοχή και μυστικότητα, γιατί οι Κινέζοι δεν αστειεύονταν: το εμπόριο μεταξιού ήταν γι' αυτούς μονοπώλιο και πηγή πλούτου και όποιος άφηνε να διαρρεύσουν στοιχεία και πληροφορίες για την τέχνη της σηροτροφίας, τιμωρούνταν με θάνατο. Έτσι, οι καλόγεροί μας έκρυψαν στα κούφια τους μπαστούνια τα αυγά του μεταξοσκώληκα και μετέφεραν μια χαρά στο Βυζάντιο το μυστικό. Αυτό έγινε περίπου το 552-554.
Μη μου πείτε ότι δεν έχετε ακούσει την περίφημη αυτή ιστορία! Δυο πανέξυπνοι καλόγεροι-κατάσκοποι έκλεψαν από τους Κινέζους το μυστικό του μεταξιού, με εντολή του αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Παράλληλα με τη διάδοση του Χριστιανισμού στους λαούς της μακρινής Ανατολής, ο αυτοκράτορας τους είχε αναθέσει να μάθουν τα πάντα για το μετάξι, με μεγάλη προσοχή και μυστικότητα, γιατί οι Κινέζοι δεν αστειεύονταν: το εμπόριο μεταξιού ήταν γι' αυτούς μονοπώλιο και πηγή πλούτου και όποιος άφηνε να διαρρεύσουν στοιχεία και πληροφορίες για την τέχνη της σηροτροφίας, τιμωρούνταν με θάνατο. Έτσι, οι καλόγεροί μας έκρυψαν στα κούφια τους μπαστούνια τα αυγά του μεταξοσκώληκα και μετέφεραν μια χαρά στο Βυζάντιο το μυστικό. Αυτό έγινε περίπου το 552-554.
Ποιοι ήταν οι δρόμοι που ακολουθούσαν οι έμποροι, εκείνη την εποχή;
Οι σημαντικότεροι εμπορικοί δρόμοι ήταν αυτοί που συνέδεαν τη Δύση με την Άπω Ανατολή. Όλοι περνούσαν μέσα από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, η οποία εισέπραττε δασμούς για τα είδη που μετέφεραν οι έμποροι. Έτσι, σε ορισμένα νευραλγικά σημεία, στα σύνορα του βυζαντινού κράτους, δημιουργήθηκαν τελωνειακοί και εμπορικοί σταθμοί.
Οι σημαντικότεροι εμπορικοί δρόμοι ήταν αυτοί που συνέδεαν τη Δύση με την Άπω Ανατολή. Όλοι περνούσαν μέσα από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, η οποία εισέπραττε δασμούς για τα είδη που μετέφεραν οι έμποροι. Έτσι, σε ορισμένα νευραλγικά σημεία, στα σύνορα του βυζαντινού κράτους, δημιουργήθηκαν τελωνειακοί και εμπορικοί σταθμοί.
 |
| Αμφορέας μεταφοράς προϊόντων (10ος-11ος αιώνας). |
Τι ήταν τα εμπορεία;
Όπως θα μαντέψατε κι από το όνομά τους, τα εμπορεία ήταν μικροί οικισμοί στα σύνορα, ή κατά μήκος των ακτών και των εμπορικών δρόμων της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, όπου πραγματοποιούνταν οι εμπορικές συναλλαγές. Εμπορεία, ωστόσο, ονομάζονταν και οι εμπορικές συνοικίες και οι αγορές, που βρίσκονταν εκτός των τειχών μιας πόλης. Εκτός από την Κωνσταντινούπολη, σημαντικά εμπορεία είχαν η Έφεσος, η Σμύρνη, η Αττάλεια, η Τραπεζούντα και η Θεσσαλονίκη.
Όπως θα μαντέψατε κι από το όνομά τους, τα εμπορεία ήταν μικροί οικισμοί στα σύνορα, ή κατά μήκος των ακτών και των εμπορικών δρόμων της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, όπου πραγματοποιούνταν οι εμπορικές συναλλαγές. Εμπορεία, ωστόσο, ονομάζονταν και οι εμπορικές συνοικίες και οι αγορές, που βρίσκονταν εκτός των τειχών μιας πόλης. Εκτός από την Κωνσταντινούπολη, σημαντικά εμπορεία είχαν η Έφεσος, η Σμύρνη, η Αττάλεια, η Τραπεζούντα και η Θεσσαλονίκη.
Ποιες ήταν οι κυριότερες δυσκολίες, που αντιμετώπιζαν οι έμποροι εκείνη την εποχή;
Αναμφίβολα το κακό οδικό δίκτυο και η ανασφάλεια που κυριαρχούσε στις θάλασσες, εξαιτίας των Αράβων πειρατών. Παρ' όλ' αυτά, οι βυζαντινοί έμποροι και πλοιοκτήτες τολμούσαν να διακινδυνεύσουν, γεγονός που αποδεικνύει ότι το εμπόριο ήταν μια πολύ προσοδοφόρα δραστηριότητα.Πότε και πως ξεπεράστηκαν αυτά τα προβλήματα;
Από τα τέλη του 8ου αιώνα και κατά τη διάρκεια του 9ου, το βυζαντινό κράτος γνώρισε μια νέα περίοδο ακμής. Η ανάπτυξη της βιοτεχνίας ενθάρρυνε τους πλοιοκτήτες να ασχοληθούν με το εμπόριο, γιατί τους εφοδίαζε σταθερά με ποικιλία προϊόντων, που τους απέφεραν μεγάλα οικονομικά οφέλη. Το οδικό δίκτυο επισκευάστηκε για στρατιωτικούς κυρίως λόγους και έτσι η επικοινωνία και οι μετακινήσεις διευκολύνθηκαν σημαντικά.
Τι είδους προϊόντα διακινούνταν στο εσωτερικό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας;
Στο εσωτερικό του βυζαντινού κράτους διακινούνταν κυρίως κάποια είδη πολυτελείας, όπως υφάσματα, αντικείμενα εκκλησιαστικής τέχνης και προϊόντα μικροτεχνίας, που κατασκευάζονταν στις βιοτεχνίες της αυτοκρατορίας και αγοράζονταν από ευκατάστατους πολίτες. Η ανταλλαγή αγροτικών προϊόντων γινόταν στις εμποροπανηγύρεις, που οργανώνονταν συνήθως με την ευκαιρία κάποιας θρησκευτικής γιορτής. Γενικά, κάθε περιοχή είχε αυτάρκεια στα είδη πρώτης ανάγκης, έτσι ώστε να μη χρειάζεται η μεταφορά τους σε μακρινές αποστάσεις.
Στο εσωτερικό του βυζαντινού κράτους διακινούνταν κυρίως κάποια είδη πολυτελείας, όπως υφάσματα, αντικείμενα εκκλησιαστικής τέχνης και προϊόντα μικροτεχνίας, που κατασκευάζονταν στις βιοτεχνίες της αυτοκρατορίας και αγοράζονταν από ευκατάστατους πολίτες. Η ανταλλαγή αγροτικών προϊόντων γινόταν στις εμποροπανηγύρεις, που οργανώνονταν συνήθως με την ευκαιρία κάποιας θρησκευτικής γιορτής. Γενικά, κάθε περιοχή είχε αυτάρκεια στα είδη πρώτης ανάγκης, έτσι ώστε να μη χρειάζεται η μεταφορά τους σε μακρινές αποστάσεις.
 |
| Αναπαράσταση εμπορικού πλοίου από ναυάγιο του 7ου αιώνα, που συνέβη στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Καλύμνου και Μικρασιατικών ακτών. |
Πως εφοδιαζόταν με προϊόντα η Κωνσταντινούπολη;
Η Βασιλεύουσα εφοδιαζόταν με σιτηρά από τις πεδιάδες της Θράκης και της Aνατολίας. Ζωικά προϊόντα προμηθευόταν από την Ανατολία και τον Πόντο, μέσω της Νικομήδειας. Επίσης, οι Χάζαροι, ένας λαός του Βορρά, μετέφεραν μέσω του Ευξείνου Πόντου στη Χερσώνα, μια πόλη κοντά στη σημερινή Σεβαστούπολη, δούλους, μέλι, γουναρικά και παστά ψάρια. Από εκεί βυζαντινά και αργότερα ρωσικά πλοία μετέφεραν αυτά τα προϊόντα στην Κωνσταντινούπολη. Γενικά, οι εισαγωγές προϊόντων στην πρωτεύουσα ήταν κρατική υπόθεση.
Τι ήταν εκείνο που έπληξε ανεπανόρθωτα την κυριαρχία των βυζαντινών στο διεθνές εμπόριο της εποχής; Η Βασιλεύουσα εφοδιαζόταν με σιτηρά από τις πεδιάδες της Θράκης και της Aνατολίας. Ζωικά προϊόντα προμηθευόταν από την Ανατολία και τον Πόντο, μέσω της Νικομήδειας. Επίσης, οι Χάζαροι, ένας λαός του Βορρά, μετέφεραν μέσω του Ευξείνου Πόντου στη Χερσώνα, μια πόλη κοντά στη σημερινή Σεβαστούπολη, δούλους, μέλι, γουναρικά και παστά ψάρια. Από εκεί βυζαντινά και αργότερα ρωσικά πλοία μετέφεραν αυτά τα προϊόντα στην Κωνσταντινούπολη. Γενικά, οι εισαγωγές προϊόντων στην πρωτεύουσα ήταν κρατική υπόθεση.
Δύο κυρίως πράγματα: το πρώτο είναι ότι τον 11ο αιώνα σημαντικά προνόμια παραχωρήθηκαν από τους βυζαντινούς αυτοκράτορες σε Ιταλούς εμπόρους, φέρνοντάς τους σε πλεονεκτική θέση απέναντι στους υπολοίπους, ντόπιους και μη. Το δεύτερο είναι ότι στα μέσα περίπου του 12ου αιώνα, οι Νορμανδοί κατόρθωσαν να απαγάγουν βυζαντινούς εργάτες, που γνώριζαν την τέχνη της καλλιέργειας και επεξεργασίας του μεταξιού και να τους πάνε στη Σικελία. Σύντομα, άρχισαν να παράγονται εκεί μεταξωτά υφάσματα εφάμιλλα με τα βυζαντινά και έτσι το Βυζάντιο έχασε το μονοπώλιο μεταξιού στην Ευρώπη. Η ίδια η ιστορία αποδεικνύει ότι... επαναλαμβάνεται, γιατί έρχεται πάντοτε ο καιρός που ακόμη και ο πιο δυνατός, ή ο πιο έξυπνος, βρίσκει το μάστορά του.
πηγή:IMEάκια
